ಮದುವೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ
ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಬೆನ್ನೆಲುಬು
Marriage and Independence
The Backbone for Family and Society
ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಹದಿಹರೆಯದ ವರ್ಷಗಳು ಹೊಸ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಜನನದೊಂದಿಗೆ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡಿವೆ .ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ಹಾಗು ಯುವ ತಾಯಿಯಾಗಿ ಅವರ ವರ್ಷಗಳು ಸಮಾನವಾಗಿ ಸಾಬೀತಾಯಿತು.
ಈಗ ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿ ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿಯವರು ಎಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ನಿರ್ಮಲಾ ಸಾಳ್ವೆ ಅವರು ಏಪ್ರಿಲ್ 7, 1947 ರಂದು ಚಂದ್ರಿಕಾ ಪ್ರಸಾದ್ ಶ್ರೀವಾಸ್ತವ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ನೂರ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂಬತ್ತು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಆಗಸ್ಟ್ 14 ರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯ ಹೊಡೆತದಲ್ಲಿ, ಭಾರತವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಯಿತು.
ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಹೆಚ್.ಪಿ. ಬಾಬಾಮಾಮಾ ಎಂದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಳ್ವೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು: “ಕೋಮು ಗಲಭೆಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ( 1947 ರ ವಿಭಜನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ) ಯಾರೋ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತಟ್ಟಿದ ಸಂದರ್ಭವಿತ್ತು. ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿಯವರು ಅದನ್ನು ತೆರೆದಾಗ, ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಪುರುಷರು ಅತ್ಯಂತ ಭಯಭೀತರಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಯಭೀತರಾಗಿ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡರು. ತಾವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಿಂದ ಬಂದ ನಿರಾಶ್ರಿತರು ಮತ್ತು ಅವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಮುಸಲ್ಮಾನರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದೂಗಳು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬೆನ್ನಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿಯವರು ಒಂದು ಕ್ಷಣವೂ ಹಿಂಜರಿಯದೆ ಅವರನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಒಂದು ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟರು.
Shri Mataji’s childhood and teenage years were intertwined with the birth of the new Indian Nation, and her years as a wife and young mother proved to be equally so.
Nirmala Salve, now widely known as Shri Mataji Nirmala Devi, was married to Chandrika Prasad Srivastava on the 7th of April, 1947. One hundred and twenty nine days later, on August 14th, at the stroke of midnight, India became free.
As Shri Mataji’s younger brother H.P. Salve, fondly known as Babamama, recounted: “During the communal riots (at the time of the 1947 partition) there was an occasion when someone knocked at the door. When Nirmala opened it, she found one lady and two gentlemen standing at the entrance looking extremely frightened and scared. They told Nirmala that they were refugees from Pakistan and since one of them was a Muslim, the Hindus were after them, chasing them with drawn swords. Nirmala took them in without a moment’s hesitation and hid them in a room.
ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ಕೆಲವರು ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಬಂದರು, ಮತ್ತು ಅವರು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಮುಸ್ಲಿಂ ಅಡಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿಯವರು ಇದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅಲ್ಲಗಳೆದರು ಮತ್ತು ತಾವೇ ಕಟ್ಟಾ ಹಿಂದೂ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಅವರನ್ನು ಗೋಳು ಹೊಯ್ದುಕೊಂಡರು. ಒಬ್ಬ ಮುಸಲ್ಮಾನನಿಗೆ ಕತ್ತಿ ಹಿಡಿದ ಜನರು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರನ್ನು ನಂಬಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವಳ ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ಬಿಂದಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರು, ಅದು ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿದರು.
"After some time some people came with drawn swords," he continued, "and said that a Muslim was hiding in the house. Nirmala categorically denied this and bluffed them by saying that She was a staunch Hindu herself, so how could she give protection to a Muslim. The people with the swords initially did not believe her, but saw the large bindi on her forehead, which is symbolic of a Hindu married woman, so they went away convinced…” [1]
ಈ ಘಟನೆಯು ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ಗರ್ಭಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು, ಮತ್ತು ಅವರು ಡಿಸೆಂಬರ್ 1947 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಮಗು ಕಲ್ಪನಾಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದರು. ಜನವರಿ 29, 1948 ರಂದು ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರು ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಪನಾ ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೇಳಿದರು, "ನೇಪಾಳಿ (ಒಂದು ಅವರು ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಗೆ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಡ್ಡಹೆಸರು), ನೀವು ನೋಡಲು ಒಂದೇ ಆಗಿದ್ದೀರಿ, ಈಗ ನೀವು ತಾಯಿಯಾಗಿದ್ದೀರಿ. ನಿಮ್ಮ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕೆಲಸವನ್ನು ಯಾವಾಗ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತೀರಿ? ಈಗ ನಾವು ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಿದ್ದೇವೆ, ನೀವು ಏನು ಮಾಡಲು ಬಯಸುತ್ತೀರೋ ಅದನ್ನು ನೀವು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕು. ದುರಂತವೆಂದರೆ ಮರುದಿನ, ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಸಂಜೆಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗೆ ಹಾಜರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ರಾಜಕೀಯ ಉಗ್ರಗಾಮಿಯೊಬ್ಬರು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಗೈದರು.
1948 ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ಪತಿ ಚಂದ್ರಿಕಾ ಪ್ರಸಾದ್ (ನಂತರ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸರ್ ಸಿ.ಪಿ. ಶ್ರೀವಾಸ್ತವ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ರಾಣಿ ಎಲಿಜಬೆತ್ II ರಿಂದ 1990 ರಲ್ಲಿ ನೈಟ್ ಆಗಿದ್ದರು), ಭಾರತೀಯ ವಿದೇಶಾಂಗ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಆಡಳಿತ ಸೇವೆ (ಐಎಎಸ್) ಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, ಸರ್ ಸಿ.ಪಿ. I.A.S ನಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಲು ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಮತ್ತು ತನ್ನ ದೇಶವನ್ನು ಅದರ ಗಡಿಯೊಳಗಿಂದ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದರು. ಮದುವೆಯ ಈ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರ ಎರಡನೇ ಮಗು ಸಾಧನಾ ಫೆಬ್ರವರಿ 1950 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಆ ವರ್ಷದ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ ಸಿ.ಪಿ. ಲಕ್ನೋಗೆ ನಗರದ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಯುವ ಕುಟುಂಬವು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇತ್ತು.
This incident took place during her pregnancy, and she delivered her first child, Kalpana, in the month of December 1947. On the 29th of January, 1948 Shri Mataji met Mahatma Gandhi, who took Kalpana on his lap and said, “Nepali (an affectionate nickname he had given Shri Mataji), you are the same to look at, now you are a mother. When are you going to start your spiritual work? Now we are free, you should start whatever you wanted to do.” Tragically, the next day, a political extremist assassinated Mahatma Gandhi as he attended evening prayers.
In 1948 Shri Mataji’s husband Chandrika Prasad (later widely known as Sir C.P. Srivastava, knighted by Queen Elizabeth II in 1990), was selected for the Indian Foreign Service and Indian Administration Service (I.A.S). Following Shri Mataji’s counsel, Sir C.P. elected to remain in the I.A.S. and serve his country from within its borders. During these busy first years of marriage, their second child, Sadhana, was born in February 1950. In May of that year, Sir C.P. was appointed to Lucknow as a city magistrate and the young family remained there for some time.
1951 ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಸರ್ ಸಿ.ಪಿ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಜಿಲ್ಲಾ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಆಗಿ ಮೀರುಟ್ಗೆ ಹೋದರು. ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಬಂಗಲೆಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಆಸ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರು ಈಗ ಇಬ್ಬರು ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಬಂಗಲೆಯ ಪಕ್ಕದ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಮಾಡಿದರು. ಕೃಷಿಕನ ಸಹಾಯದಿಂದ, ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರು ಬಳಕೆಯಾಗದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಫಲವತ್ತಾದ ತರಕಾರಿ ತೋಟವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದರು . ಮನೆ ಬಳಕೆಗೆ ತರಕಾರಿ ಬೆಳೆದು, ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ಆದಾಯಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ, ಎಚ್.ಪಿ. ಸಾಳ್ವೆ ಸ್ಮರಿಸಿದರು, “ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ತೋಟವು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ತೋಟವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬದನೆಕಾಯಿ (ಬದನೆ) ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ, ನಾನು ಅವುಗಳನ್ನು ಎತ್ತಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡ ಹೂಕೋಸುಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಟೊಮೆಟೊಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಸೌತೆಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದರು . ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರು ಅಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ತರಕಾರಿಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ತಯಾರಿಸಿದರು ಎಂಬುದು ನಂಬಲಾಗಲಿಲ್ಲ.
1953 ರಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ಕುಟುಂಬವು ಮುಂಬೈಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಾಗ ಸರ್ ಸಿ.ಪಿ. ಡೈರೆಕ್ಟರೇಟ್-ಜನರಲ್ ಆಫ್ ಶಿಪ್ಪಿಂಗ್‌ಗೆ (ನಂತರ ಇದನ್ನು ಶಿಪ್ಪಿಂಗ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು) ಗೆ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಪುರಾತನ ಗುಹೆಗಳು, ಜಲಪಾತಗಳು, ಕಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ವನ್ಯಜೀವಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಹಾನ್ ಸೌಂದರ್ಯದ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಛಿಂದ್ವಾರಾ ಬಳಿಯ ಗಿರಿಧಾಮವಾದ ಪಚ್ಮರ್ಹಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಅದ್ಭುತವಾದ ಬೇಸಿಗೆ ರಜಾದಿನಗಳನ್ನು ಎಚ್.ಪಿ. ಸಾಳ್ವೆ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ನಾಗ್ಪುರದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರ ಅನೇಕ ಸಂಬಂಧಿಕರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಫೆಬ್ರವರಿ 8, 1955 ರ ಭಾನುವಾರದಂದು, ವೈದ್ಯರು ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರ ತಂದೆಯನ್ನು ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಸೇರಿಸಿದರು. ಒಂದು ವಾರದ ನಂತರ ಅವನ ಎಲ್ಲಾ ಮಕ್ಕಳು ಅವನ ಸುತ್ತಲೂ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿದರು. ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ. ಅವರ ತಂದೆ ನಿರ್ಮಲಾ ಅವರನ್ನು "ನೀವು ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತೇ ?" ಎಂದು ಅವರ ಸಹೋದರ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು. - ಸಾಮೂಹಿಕ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವನ್ನು ನೀಡುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವುದು. ಅವರ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಪ್ರಸಾದ್ ಸಾಳ್ವೆ ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಫೆಬ್ರವರಿ 17, 1955 ರಂದು ನಿಧನರಾದರು. "ಒಬ್ಬ ಭಿಕ್ಷುಕನನ್ನು ಕಂಡಾಗಲೂ ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಕಣ್ಣೀರು ತುಂಬುವ ಶ್ರೀ ಮಾತಾಜಿಯವರು , ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಅಪಾರ ನಷ್ಟದ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಎಂದು ಎಚ್.ಪಿ. ಸಾಳ್ವೆ ಮೆಚ್ಚಿದರು. "
Late in 1951, Sir C.P. went to Meerut as the Additional District Magistrate. The staff bungalow was located on a sizable property and built in traditional British style. Shri Mataji, now with two small children, cultivated the land adjoining the bungalow. With the help of a farmhand, she converted the unused land into a very fertile vegetable garden. She grew vegetables for home use and sold the surplus to supplement their family income.
In his memoirs, H.P. Salve recalled, “Shri Mataji’s farm was regarded as the best farm in the district. The brinjal (eggplants) were so big that I could not lift them. She produced very, very big cauliflowers, very big tomatoes, very large cucumbers. It was unbelievable how she made such great-sized vegetables."
In 1953, Shri Mataji’s family moved to Mumbai when Sir C.P. was posted to the Directorate-General of Shipping (later to be called Shipping Corporation of India). H.P. Salve recalled wonderful summer holidays with Shri Mataji and her children at Pachmarhi, a hill station near Chhindwara, in central India, an area of great beauty with ancient caves, waterfalls, forests and wildlife. Shri Mataji and her family also spent a lot of time in Nagpur, where many of her relatives lived.
On Sunday, the 8th of February 1955, doctors admitted Shri Mataji’s father to the hospital. One week later all his children gathered around him. Shri Mataji was extremely close to her father and had always valued his advice, especially on spiritual matters. Her brother recalled that their father asked Nirmala “Have you been able to find the method?” - referring to the method of giving en masse realization. Surrounded by his family, Prasad Salve passed away two days later, on February 17th, 1955. H.P. Salve admired that Shri Mataji, “who would be filled with compassionate tears when she saw even one beggar, at that moment of great personal loss summoned up all her courage and started arranging for the funeral.”