महाविद्यालयीन वर्षे
स्वातंत्र्यासाठी संघर्ष
तुमच्या गावांच्या शेतांमध्ये तुमच्या गौरवाच्या गाण्यांचा गजर होत होता, आणि शहरांमध्ये ती धून घुमत होती
— भारतमातेचा विजय असो, तुमचा विजय असो!
१५ ऑगस्ट १९४७ च्या मध्यरात्रीच्या ठोक्याला, लाखो लोकांनी त्यांच्या देशाच्या स्वातंत्र्याचे स्वागत केले. भारतभरातील शहरांमध्ये आणि गावांमध्ये तिरंगा ध्वज फडकवला गेला.
"मी यूनियन जॅक खाली उतरताना पाहिले आणि तिरंगा वर जाताना पाहिला. तोच क्षण होता - हे माझ्यापलीकडे आहे," श्री माताजी आठवून म्हणाल्या. "त्या क्षणी काय भावना होती ते मी तुम्हाला सांगू शकत नाही—अशी भावना की सत्याने कोणत्याही प्रकारे असत्यावर मात केली आहे. न्यायाने अन्यायावर विजय मिळवला आहे."
ब्रिटिशांच्या वर्चस्वाखालील अनेक वर्षांनंतर, स्वातंत्र्याच्या संघर्षाला अखेर फळ आले, असंख्य नागरिकांच्या धैर्य आणि त्यागामुळे. "किती लोकांनी बलिदान दिले, किती शहीद झाले," असे त्या म्हणाल्या.
श्री माताजी केवळ आठ वर्षांच्या असताना, त्यांच्या कुटुंबाच्या त्यागाची सुरुवात झाली, जेव्हा त्यांच्या आई-वडिलांना स्वातंत्र्य संग्रामात सहभागी झाल्याबद्दल तुरुंगात डांबले गेले. या लहान वयात त्यांनी आपल्या धाकट्या भावंडांची काळजी घेण्याची जबाबदारी घेतली. आरामदायी घरातून बाहेर काढल्यामुळे, कुटुंबाने काटकसरी जीवनशैली स्वीकारली, लहान झोपड्यांमध्ये राहणे, जमिनीवर झोपणे आणि कधीकधी अन्नाशिवाय राहणे. "आपले आई-वडील जे काही करत आहेत ते आपल्या देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी आहे, ही भावना इतकी उन्नती देणारी होती... की मुलं जेवढ्या छोट्या-सहान सुविधा मागतात त्याचा कधी विचारही केला नाही," श्री माताजी आठवून म्हणाल्या.
नागपूर मधील सायन्स कॉलेजमध्ये शिक्षण घेत असताना, श्री माताजी महात्मा गांधींच्या १९४२ च्या 'भारत छोडो आंदोलनात' सक्रियपणे सहभागी झालेल्या युवा नेत्या बनल्या. [1] त्यांना अनेकदा अटक झाली, अगदी छळही करण्यात आला, पण या गोष्टींनी त्यांच्या भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामात सहभागी होण्याच्या निर्धारावर काहीही परिणाम झाला नाही.
या काळात, त्यांना एक साशंक भारतीय गृहस्थ भेटले, ज्यांनी त्यांना 'भारत छोडो आंदोलनात' सहभागी होण्यापासून परावृत्त केले, कारण त्यांच्या सारख्या तरुण महिलेसाठी हे अत्यंत धोकादायक ठरेल. त्या माणसाने त्यांना घरी राहून आपल्या आईसोबत राहण्याचा सल्ला दिला, परंतु त्यांच्या वडिलांनी ते ऐकले नाही. "माझ्या वडिलांनी मला एका बाजूला बोलावले," श्री माताजींनी आठवले. "ते म्हणाले, 'या म्हातार्या जॉनीचे ऐकू नकोस. हा म्हातारा तुला हे सर्व भंपकपणाचे कसे सांगण्याचे धाडस करतो? मला तुझा खूप अभिमान आहे. माझी सर्व मुले तुझ्यासारखीच व्हावीत अशी मला आशा आहे.'"
भारत खरोखरच स्वतंत्र झाला, तरीही ब्रिटिशांच्या 'फोडा आणि राज्य करा' नीतीने आपली छाप सोडली, ज्यामुळे अखेरीस तीन वेगवेगळ्या देशांचा जन्म झाला—भारत, पाकिस्तान आणि बांगलादेश. स्वातंत्र्यानंतरच्या गोंधळाच्या काळात, आणि स्वतःच्या जीवनाला होणाऱ्या तातडीच्या धोक्याला न जुमानता, श्री माताजींनी आश्रय शोधणाऱ्या मुस्लिम कुटुंबासाठी आपले घर उघडे ठेवले. त्यांनी कधीही कोणत्याही धर्म किंवा पार्श्वभूमीवरून कोणालाही भेदभाव केला नाही आणि नेहमीच एकात्मतेला प्रोत्साहन दिले.
तुम्ही तुमच्या देशावर प्रेम केले पाहिजे या दृष्टिकोनातून की एके दिवशी आपल्याकडे एकच विश्व असेल.