प्रबुद्ध शिक्षण

प्रबुद्ध शिक्षण

आध्यात्मिक कल्याणाचे संवर्धन

बौद्धिक आणि भावनिक वाढीसह, शिक्षणामध्ये मुलांच्या आध्यात्मिक कल्याणाचाही समावेश असावा.

मुलांना समतोल शिक्षणाची गरज आहे, आजकालच्या काळात तर अधिकच. हे शिक्षण केवळ बौद्धिक आणि भावनिक वाढच पोषक ठरू नये, तर त्यांच्या आध्यात्मिक कल्याणावरही लक्ष केंद्रित करावे. जेव्हा मुलांना त्यांच्या अंतर्गत क्षमता आणि सामर्थ्य समजतात, तेव्हा ते कोणत्याही वातावरणात प्रगती करू शकतात. लक्ष केंद्रित करणे आणि जागतिक दृष्टीकोन हे प्रबुद्ध शिक्षणाचे आणखी दोन महत्त्वाचे घटक आहेत.

श्री माताजींनी बाल शिक्षणावर मोठा भर दिला, त्या असे मानत की हे पालक आणि शिक्षकांनी सामायिक करणे आवश्यक आहे. नैसर्गिक वातावरण देखील शिक्षणाची भूमिका बजावते. जेव्हा मुले वनस्पती, प्राणी आणि संवर्धन याबद्दल शिकतात, तेव्हा ते पृथ्वी माता आणि तिच्या मौल्यवान संसाधनांचा आदर करायला शिकतात.

साहित्यिक शिक्षणाला काही अर्थ नाही, जर ते योग्य व्यक्तिमत्त्व घडवू शकत नसेल.
-महात्मा गांधी

स्वाभिमान आणि सन्मानाची भावना निर्माण करण्यासाठी, श्री माताजींनी शिस्तीला खूप महत्त्व दिले - अशी शिस्त जी प्रेम आणि आदर यावर आधारित आहे. "आपल्या मुलांचा विकास महान व्यक्ती म्हणून होणे हे आपले कर्तव्य आहे. आमच्यापेक्षा महान," श्री माताजी म्हणाल्या. "त्यांनी जगाची काळजी घेतली पाहिजे."

आपले दृष्टिकोन प्रत्यक्षात आणत, श्री माताजींनी सहज योगाच्या गाभ्यावर आधारित एक शैक्षणिक प्रणाली निर्माण केली. आव्हानात्मक शैक्षणिक अभ्यासक्रमासोबतच, विद्यार्थ्यांनी नियमितपणे ध्यान करावे. हे त्यांना लक्ष केंद्रित करण्याची क्षमता सुधारण्यास मदत करते, तसेच आत्मविश्वास आणि आत्मसमज वाढवते. भारत, इटली, कॅनडा, ऑस्ट्रिया, संयुक्त राज्ये, चेक प्रजासत्ताक, रशिया आणि ऑस्ट्रेलिया मधील श्री माताजींच्या शाळांमध्ये जगभरातील तरुण प्रगती करतात, जिथे ते खोल गहन नाते-संबंध निर्माण करत राहतात.

मी धर्मशाळेतील आपल्या शाळेतून आलेली मुले पाहिली आहेत. अत्यंत आत्मविश्वासपूर्ण आणि अत्यंत विनम्र. आणि मी त्यांना विचारले, ‘तुम्ही काय करता?’ त्यांनी सांगितले, ‘…आम्ही संध्याकाळी आणि सकाळी ध्यान करतो, आणि ते आम्हाला खूप मदत करते.

मुलांच्या बाबतीत, नोबेल पारितोषिक विजेते लेखक रवींद्रनाथ टागोर म्हणाले, "ते जिवंत प्राणी आहेत - प्रौढांपेक्षा अधिक जिवंत, ज्यांनी स्वतःभोवती सवयींचे कवच बांधले आहेत. म्हणून, त्यांच्या मानसिक आरोग्य आणि विकासासाठी हे अत्यंत आवश्यक आहे की त्यांच्यासाठी केवळ शाळाच नसावी, परंतु त्यांच्यासाठी एक असे जग असावे ज्याचा मार्गदर्शक आत्मा वैयक्तिक प्रेम आहे."

आजची मुले उद्याचे भविष्य आहेत आणि चांगल्या शिक्षणात केलेली गुंतवणूक म्हणजे एक चांगले जग घडविण्यात केलेली गुंतवणूक आहे. तथापि, शाळांमध्ये मुलांचे सामाजिक आणि मानसिक आरोग्य वाढत्या प्रमाणात धोक्यात येत आहे. किमान पाचपैकी एक मूल किंवा किशोरवयीन प्रत्येक वर्षात मानसिक आरोग्याच्या समस्यांचा अनुभव घेतात आणि अमेरिकेत, असे अनुमान आहे की दहा पैकी एक मूल किंवा किशोरवयीन मानसिक आजाराने ग्रस्त असतात जे काही प्रमाणात अक्षमतेचे कारण बनते.

ध्यानावर केलेला वैज्ञानिक संशोधन [१] असे दर्शविते की हे नियमित जीवनातील असंतुलनामुळे उद्भवणाऱ्या तणावाचा प्रतिबंध आणि व्यवस्थापन करण्यासाठी पुरावा-आधारित जैव-आध्यात्मिक हस्तक्षेप आहे, मग ते शाळा, कार्यस्थळ किंवा घर असो. सहज योग ध्यान (SYM) ने दाखवून दिले आहे की ते अद्वितीय आहे कारण ते सहज, सोपे आणि निःश्रम आहे. SYM ध्यानाचे हे सर्व गुणधर्म मुलांमध्ये तसेच शाळेतील शिक्षकांमध्ये स्वीकारार्ह, आनंददायक आणि लोकप्रिय बनवतात. हे शिक्षकांना अभ्यासक्रमाचे व्यवस्थापन आणि वेळेत गुणवत्ता देण्याचे काम करताना काम-जीवन संतुलन साधण्यासाठी प्रभावी ठरले आहे.

वेगवेगळ्या उपक्रमांद्वारे, जसे की द इनर पीस प्रोजेक्ट (www.innerpeaceday.org) आणि ध्यानधारा [२] (भारत), सहज योग ध्यानाच्या माध्यमातून शाळेच्या एकूण आरोग्याचे आणि मुलांच्या जीवनाचे फायदे नियमित शाळांपर्यंत पोहोचवत आहेत.


[1] https://researchingmeditation.org/

[2] Dhyaandhara Study at LMP Intercollege Lucknow India