सामूहिक आध्यात्मिक जागरण
जागतिक प्रबोधनाच्या दिशेने एक क्रांतिकारी बदल
श्री माताजींचा जन्म ख्रिश्चन पालकांच्या पोटी झाला, ज्यांना सर्व धर्मांचा खोल आदर होता. त्यांचे वडील, प्रसाद के. साळवे, धर्मशास्त्रावर मोहित होते आणि त्यांनी आपल्या मुलांना सर्व प्रमुख पंथांच्या तत्त्वांचा अभ्यास करण्यास प्रोत्साहित केले. त्यांना दिसत होते की मानवजातीची अंतिम एकता सामूहिक आध्यात्मिक प्रबोधनावर अवलंबून आहे, ज्यामुळे हजारो वर्षांपासून जगाला त्रास देणाऱ्या श्रद्धेवर आधारित संघर्षांचा शेवट होईल.
श्री माताजींच्या पालकांना महात्मा गांधींच्या शांततापूर्ण असहकाराच्या तत्त्वज्ञानाने प्रेरणा मिळाली आणि त्यांनी त्यांच्या 'भारत छोडो आंदोलनात' सक्रिय सहभाग घेतला.[१] गांधीजींच्या आश्रमात राहणारी एक लहान मुलगी म्हणून, श्री माताजी हिंदू, शीख, ख्रिश्चन आणि मुस्लिमांच्या सहवासात होत्या – सर्वजण राष्ट्रीय स्वातंत्र्य आणि स्वातंत्र्याच्या सामाईक उद्दिष्टाने एकत्रित झाले होते. नंतर, भारताच्या फाळणीच्या वेळी, देश धार्मिक हिंसाचाराने फाटून निघाल्याने, श्री माताजी आणि त्यांच्या कुटुंबाने त्यांच्या धर्माची पर्वा न करता, संघर्षातून पळून जाणाऱ्यांना आश्रय दिला.
या तीव्र आणि कठीण काळाचा अनुभव घेतल्यामुळे, श्री माताजींना स्वतःच दिसले की राजकीय स्वातंत्र्य हा अंतिम उपाय नाही. त्यांनी ठरवले की त्यांच्या आयुष्यातील खरे ध्येय म्हणजे मानवजातीच्या आध्यात्मिक परिवर्तनात योगदान देणे. मात्र, त्यांनी योग्य वेळेची वाट पाहिली; सी.पी. श्रीवास्तव यांच्याशी विवाह झाल्यावर, श्री माताजींनी त्यांना सांगितले की, एकदा त्यांची मुले मोठी होऊन स्थिरस्थावर झाल्यावरच त्या आपल्या खऱ्या व्यवसायात उतरतील.
१९७० पर्यंत श्री माताजींना शेवटी वाटले की त्यांच्या खऱ्या ध्येयाची सुरुवात करण्याची वेळ आली आहे. त्यांनी आधीच मानव आणि त्यांच्या समस्या अभ्यासल्या होत्या आणि त्यांना माहीत होते की खरे उत्तर त्यांच्या आध्यात्मिक जागृतीमध्ये आहे, एक संभाव्यता जी फक्त प्रकट होण्याची वाट पाहत होती. त्या जाणून होत्या की धर्म खरे भविष्यवक्त्यांच्या शिकवणुकीवर आधारित असूनही, मानवी चेतनेत आध्यात्मिक जागृती घडवण्यात अपयशी ठरले आहेत. एका संध्याकाळी, भारतातील खोट्या गुरूंनी लोकांकडून खरी आध्यात्मिकता देण्याचे वचन देऊन पैसे लुटल्याचे पाहून किळस येऊन, त्यांनी आणखी वाट न पाहण्याचा निर्णय घेतला. ५ मे १९७० च्या पहाटे, एका नवीन चंद्राच्या रात्रीच्या सुरुवातीला, एका एकाकी समुद्रकिनारी ध्यान करताना, त्यांनी आपल्या सूक्ष्म अस्तित्वामध्ये सृष्टीच्या आदिम शक्तीचे जागरण अनुभवले. या खोल आध्यात्मिक अनुभवाने त्यांना त्यांच्या जीवनात शोधत असलेल्या सर्व प्रश्नांची उत्तरे मिळाली की सत्य शोधणाऱ्या मानवांमध्ये शाश्वत आत्म्याची जागरूकता कशी प्रकट करावी. या ऐतिहासिक घटनेने त्यांच्या जीवनातील एक महत्त्वपूर्ण परिवर्तन चिन्हांकित केले, सामूहिक आध्यात्मिक जागृतीचा अद्वितीय शोध. त्यानंतर त्यांनी सहज योग नावाची एक तंत्र विकसित केली, ज्याचा शाब्दिक अर्थ आहे दिव्य शाश्वत शक्तीशी एकरूपता, जी प्रत्येक मनुष्याच्या जन्मापासूनच आहे परंतु ज्याबद्दल त्यांना माहीत नाही.
सहज योग हे ध्यानाचे एक सोपे आणि सुलभ रूप आहे, जे प्रत्येक मानवात असलेल्या सूक्ष्म पण शक्तिशाली आध्यात्मिक ऊर्जेला जागृत करते. या सत्याच्या क्षणाला आत्मसाक्षात्कार असे म्हणतात: प्राचीन काळापासून जगभरातील धार्मिक संतांच्या या दुर्मीळ ध्येयाचा शोध.
श्री माताजींनी घोषित केले की आत्मसाक्षात्कार ही अशी गोष्ट आहे जी येथे आणि आत्ताच प्राप्त केली जाऊ शकते, दूरच्या ध्येयाच्या विरूद्ध जी फक्त एक जीवनभर तपस्या आणि त्यागाद्वारेच साध्य होऊ शकते. त्यांच्या सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये त्या नेहमी म्हणत, "तुम्हीच तुमचे गुरु आहात," यावर भर देत की प्रत्येकाने आपला स्वतःचा शिक्षक बनायला पाहिजे, सत्याचा स्वतःचा थेट अनुभव घेऊन, आणि आपल्याला प्रबोधनापर्यंत नेण्यासाठी मध्यस्थावर अवलंबून न राहता. शिवाय, श्री माताजींनी नेहमीच स्पष्ट केले की त्यांनी जे काही सांगितले ते एक गृहीतक आहे ज्याची लोकांनी स्वतःसाठी चाचणी करावी, आणि आंधळा विश्वास कुठेही नेत नाही.
श्री माताजींचे असे मत होते की खरा धर्म हा कट्टरता आणि पदानुक्रमावर आधारित नसून, आत्मा म्हणून आत्म्याच्या परिपूर्ण ज्ञानावर आधारित आहे. त्यांनी म्हटल्याप्रमाणे, “सर्व धर्म जीवनाच्या एका झाडातून बाहेर पडले आहेत, जे अध्यात्म आहे… धर्म तुम्हाला शांती, आनंद देण्यासाठी आहे… काहीही फरक नाही (त्यात) - पण (जेव्हा) तुम्ही करू नका स्वतःला ओळखत नाही; तुम्हाला धर्माबद्दल काहीही कसे कळेल? म्हणून, हे महत्त्वाचे आहे की सर्वप्रथम, तुम्ही स्वतःला ओळखले पाहिजे.” जेव्हा तुम्ही स्वतःला एक अध्यात्मिक प्राणी म्हणून ओळखता, "...तुम्ही कोणत्या धर्माचे पालन करत आहात ते तुम्हाला समजेल...(आणि)...या सर्व पैगंबरांची आणि गुरुंची महानता..."
गुरू किंवा शिक्षकापेक्षा, श्री माताजींना 'आध्यात्मिक आई' म्हणून वर्णन केले जाऊ शकते, जी करुणा आणि प्रेमाने प्रेरित होती आणि संपूर्ण मानवजातीच्या कल्याणासाठी आणि उत्क्रांतीसाठी चिंताग्रस्त होती. त्यांच्या दृष्टीकोन आणि त्यांच्या अथक प्रयत्नांमुळे, सहज योग शंभराहून अधिक देशांमध्ये प्रस्थापित झाला आहे आणि लाखो लोकांनी त्यांच्या जीवनात संतुलन आणि समाधान प्राप्त केले आहे. काहींनी आत्मसाक्षात्काराच्या अनुभव आणि सहज योग ध्यानाच्या नियमित सरावाद्वारे गंभीर मानसिक आणि शारीरिक अडचणींवर मात केली आहे.
