कुटुंब
प्रबुद्ध संगोपन
श्री माताजी, जन्मनाव निर्मला साळवे, यांचा जन्म भारतातील शाही शालिवाहन वंशातून अवतरलेल्या एका प्रसिद्ध कुटुंबात झाला. या असाधारण कुटुंबाचा स्वभाव पिढ्यानपिढ्या दिसून येतो, तसेच त्यांच्या उच्च नैतिक आणि नैतिक मानकांप्रति असलेल्या कट्टरतेने पालन करण्याचे उदाहरणही दिसते.
परंपरा आणि व्यापकपणे स्वीकृत विश्वासाच्या विरुद्ध जाऊन, श्री माताजींच्या पूर्वजांनी ख्रिश्चन धर्म स्वीकारला जेव्हा त्यांनी पाहिले की त्या काळात हिंदू विधवांवर, विशेषत: बालविधवांना किती क्रूरपणे वागणूक दिली जात होती.
त्यांचे बंधू एच. पी. साळवे यांनी त्यांच्या आत्मचरित्रात त्यांच्या आजीचे वर्णन असे केले आहे की, “अन्यायाविरुद्धच्या लढ्यात अपार धैर्य आणि श्रद्धेच्या बळाने परिपूर्ण एक उत्तुंग व्यक्तिमत्त्व; एक अशी व्यक्ती ज्यांच्यात एकीकडे अपार शौर्य आणि धैर्याचे गुण होते आणि दुसरीकडे त्यांच्या मुलांप्रती मातृप्रेम आणि दयाळूपणा होता. मी हे अधोरेखित करतोय कारण हे सर्व गुण त्यांच्या मुलांमध्ये आणि नातवंडांमध्ये, विशेषत: श्री माताजींमध्ये उतरले आहेत.”
श्री माताजींचे पालक न्याय आणि समतेसाठी समर्पित जीवन जगत राहिले. ते भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामात महात्मा गांधींना सामील झाले आणि कुटुंबातील सदस्यांना अटक झाली किंवा तुरुंगात टाकले गेले तरी कोणीही अश्रू ढाळू नये असे मानले जात असे. स्वातंत्र्यानंतर, त्यांचे वडील आणि त्यांच्या अनेक भावंडांनी नव्याने स्थापन झालेल्या सरकारमध्ये सेवा बजावली.
श्री माताजींचे पती सर सी.पी. श्रीवास्तव यांनी देखील सार्वजनिक सेवेत उच्चतम मानकांच्या समर्पणाचे आदर्श जीवन जगले. त्यांच्या पुस्तकांमध्ये 'लाल बहादूर शास्त्री: अ लाइफ ऑफ ट्रुथ इन पॉलिटिक्स' [१] आणि 'भ्रष्टाचार: भारताचा अंतर्गत शत्रू' [२] यांचा समावेश आहे।
२०११ साली निधन पावलेल्या श्री माताजींच्या पश्चात दोन मुली, चार नातवंडे आणि अनेक पणतू- पणती आहेत.